”Heilig putje”
Eerlijk gezegd had ik er nog nooit van gehoord. Toen dus een e-mail van "Samen Kerk” vroeg om een bijzondere foto van ons "heilige putje” was ik oprecht verbaasd.
Onze coördinator van de kosters maar eens gevraagd en … tot mijn stomme verbazing hadden wij er ook één in Nieuw-Vennep. Toen ik informeerde bij Kees van der Laan wist hij ook meteen wat ik bedoelde. Ja … Buitenkaag had ook zo’n heilig putje. De oorsprong gaat terug naar de 15e of 16e eeuw .
Wie oude kerken bezoekt – in eigen streek of op vakantie – ontdekt in het koor meestal één of meerdere nissen, waarvan hij of zij de betekenis en de oorsprong niet kent. Wat vaststaat is dat ze nogal verschillen in uitvoering naargelang de monumentale rijkdom en de maatschappelijke betekenis van de kerk. Het verschil tussen een parochiekerkje, een kathedraal of een ‘pelgrimskerk’ langs een Compostellaroute zal niemand verbazen en dat verschil is ook te zien aan de uitbouw en de vorm van het heilig putje. Alle soorten nissen hadden te maken met vroegere religieuze rituelen. Tijdens concilies, pauselijke decreten, brieven e.d. door de eeuwen heen werd de ritus met zijn rituelen – ook deze van het heilig putje – aangepast aan de tijd. Aangezien Nieuw-Vennep thans een vijftiger jaren kerk heeft, is ook het heilig putje een eenvoudig nisje met een kleine marmeren gootsteen.
Wat is het bestaansrecht van zo’n heilig putje?
Het gaat om een nis, waarin zich een afvoer (een gootsteentje) bevindt zonder kraan er boven. Priesters kunnen er hun handen spoelen. Stukjes hostie die nog in een kelk achterblijven worden er weggespoeld met een kannetje water. Het is niet de bedoeling dat er iets anders door het putje gaat. De meeste heilige putjes bevinden zich in de sacristie, vlakbij het altaar. Ook die in Nieuw-Vennep en Buitenkaag. In monumentale kerken is zo’n nis vaak rechts van het altaar bij het koor te vinden.
Onlangs werd besloten het heilig putje in Nieuw-Vennep ook te benutten voor het veiliger aansteken van de wierook. Er werd een roestvrijstalen plaat gemaakt die er precies overheen paste. Op die plaats kon een eventueel gevallen kooltje geen kwaad.
Ronny Blok
